Sadiya groeide met haar ouders op in een grot bij een bron. De geiten van het eiland gaan er de bergen in. Ze is een pionier, kleurrijke jurk, een even kleurrijke hoofddoek. Die bedekt haar gezicht als er een vreemde langs komt. Sadiya gaat haar eigen weg, vist, hoedt geiten, voedt haar kinderen op. Zo leeft ze, autarkisch, inspirerend, “koningin van Detwah”, een lagune op het eiland Socotra. Soms vallen autoriteiten haar lastig. Ze eisen haar grond op, haar bezit. Maar ze slaagt er in ze van zich af te houden. Fotografe Amira al-Sharif volgde haar twee maanden. Ze balanceerde  op de rand wat wel en niet wordt geaccepteerd in haar land en bracht de kracht van deze vrouw prachtig in beeld. En kwam ons er over vertellen.

Dit tafereel uit Jemen lijkt ver weg. En is toch ook zo dicht bij. Vul voor Sadiya een Nederlandse naam in. Bedenk de Nederlandse situatie van net zo’n creatieve, vechtlustige ondernemer. En wie kent niet dat geval van een prachtig initiatief dat verstoord wordt omdat het niet binnen het denkraam van overheid, maatschappelijke institutie of de beleggingsregels van de vastgoedeigenaar past?

Ik sprak een gemeentelijke directeur. Zeer ervaren, jong denkend, moderne visie op de rol van de overheid. Hij puzzelt er op hoe in deze tijd ruimtelijke ordening te bedrijven. De tijd van de grote nota’s is voorbij. Globale bestemmingsplannen kent de gemeente al. Hij vroeg me: “Hoe kunnen wij als gemeente die nieuwe creatieve lokale initiatieven ruimtelijk stimuleren?” Een heel plausibele vraag, dacht ik in eerste instantie. Toen ging ik eens na welke vernieuwende, creatieve initiatieven in de stad ik kende. Het werd al snel een hele waslijst. Velen daarvan hebben het lastig, juist omdat ze zich moeizaam verhouden tot bestaande ingesleten patronen. En ik dacht: we zitten niet meer te wachten op “toelatingsplanologie” of stimulerende “uitnodigingsplanologie”. Het zou goed zijn als de overheid nu eens echt gaat faciliteren. Beleid op hoofdlijnen, met de goede scherpte waar dat ook echt nodig is. Dat moet voldoende kader zijn. Professionele ondersteuning hoe die initiatieven duurzaam te verwezenlijken zou de insteek van overheidshandelen moeten zijn. Soms zie je daarvan gelukkig al mooie voorbeelden.

Ik sprak een bevlogen werker in wijken in een andere gemeente. Hij was blij met actieve wijkverenigingen en buurtcomités. Ze wilden van alles zelf doen: schilderwerk zelf bijhouden, groenonderhoud in de buurt doen,  wassen en strijken voor zorgbehoevenden, zonnepanelen (via een coöperatie?). Als er dan maar wat geld kwam om leefbaarheid en sociale cohesie te bevorderen. Maar ja, het schilderwerk  gebeurt efficiënt via planmatig onderhoud van de corporatie. Het groenonderhoud wordt jaarlijks stadsbreed aanbesteed door de gemeente. En de leefbaarheidsbudgetten waren wegbezuinigd. En ik dacht: zo moeten bewoners zich voegen in  institutionele belangen in plaats van het omgekeerde. Bewoners zitten niet meer te wachten op de instituties, maar willen vrijheid om zelf prioriteit te geven aan waar middelen voor worden ingezet en hoe dat gebeurt. Het is immers hun buurt. En ze snappen best dat ze zich daarbij aan bepaalde kaders en randvoorwaarden moeten houden. De houding van professionals uit de instituties zou moeten zijn dat ze helpen dat mogelijk te maken: zorgen voor continuïteit (wat iets anders is dan het zelf doen) en de kracht van bewoners aanvullen waar die (bijvoorbeeld technische kennis of onderhandelings-) vaardigheden ontberen. En ja: ook de kaders voor hun handelen benoemen en uitleggen. Soms zie je ook hiervan gelukkig mooie voorbeelden.

Zouden we 2015 niet uitroepen tot het jaar van het de – institutionaliseren? Sadiya weet er alles van.

18 december 2014